Dobra Praktyka Wytwarzania (GMP) a Dobra Praktyka Produkcyjna (GMP)

GMP – brzmi poważnie? I dobrze, bo chodzi o jakość i bezpieczeństwo. Wyobraź sobie, że otwierasz swoją wymarzoną kawiarnię albo rozpoczynasz produkcję kosmetyków, które mają podbić rynek. Zaczynasz działać, ale szybko orientujesz się, że samo „robienie najlepiej, jak się da” to za mało. Tutaj wkracza  GMP, czyli zestaw zasad, które sprawiają, że Twoje produkty będą nie tylko świetne, ale też w pełni bezpieczne – i to nie tylko według Ciebie, ale też według rygorystycznych przepisów.

Ten artykuł pomoże Ci zrozumieć, czym różnią się Dobra Praktyka Wytwarzania i Dobra Praktyka Produkcyjna. Dlaczego warto wdrożyć te standardy, nawet jeśli nie produkujesz leków? Jakie korzyści zyskasz jako przedsiębiorca i jak ułatwisz sobie życie, robiąc wszystko „po bożemu”?

Współczesny rynek wymaga od producentów nie tylko dostarczania wysokiej jakości produktów, ale także gwarancji bezpieczeństwa i zgodności z obowiązującymi normami. Szczególnie w branżach przemysłowych takich jak farmacja, sektor produkcji żywności, suplementów diety, a także wytwarzanie kosmetyków czy wyrobów medycznych, kluczowe znaczenie ma spełnienie rygorystycznych standardów. Jednymi z najważniejszych wytycznych, które określają minimalne wymogi dla procesu wytwarzania i kontroli jakości, są zasady GMP (Good Manufacturing Practice), w języku polskim określane jako Dobra Praktyka Wytwarzania i/lub Dobra Praktyka Produkcyjna.

W niniejszym artykule chciałbym przyjrzeć się temu, skąd wywodzi się GMP, czym różnią się od siebie Dobra Praktyka Wytwarzania (stosowana głównie w przemyśle farmaceutycznym – wytwarzanie produktów leczniczych, substancji czynnych, gazów medycznych, terapie nowatorskie, surowce farmaceutyczne) oraz Dobra Praktyka Produkcyjna (częściej używana w kontekście żywności i kosmetyków i produkcji kontrolowanych), a także jakie korzyści wynikają z wdrożenia tych standardów w różnych sektorach gospodarki. Postaram się kompleksowo omówić zasady GMP, wskazać genezę ich powstania, główne różnice i rozbieżności w zastosowaniu terminologii, a także pokazać, w jaki sposób firmy spoza branży farmaceutycznej mogą zyskać na implementacji tych wytycznych.

Czym jest GMP?

GMP (Good Manufacturing Practice) to zbiór standardów i procedur opracowanych w celu zapewnienia wysokiej jakości i bezpieczeństwa produktów poprzez kontrolę całego procesu ich wytwarzania. W praktyce GMP to zestaw minimalnych wymagań dotyczących:

• Organizacji procesów produkcyjnych.
• Doboru i kontroli dostawców surowców.
• Infrastruktur zakładu produkcyjnego, maszyn oraz urządzeń.
• Higieny personelu, pomieszczeń i środowiska produkcji.
• Dokumentacji oraz systematycznej kontroli jakości.
• Zarządzania ryzykiem, audytów wewnętrznych, bieżącej weryfikacji i ciągłego doskonalenia procesów.

Podstawowym celem GMP jest przedewszystkim eliminacja błędów, przypadkowości i niepożądanych zanieczyszczeń, co przekłada się powtarzalność procesu i jakości produktów a w efekcie na bezpieczeństwo konsumentów i użytkowników finalnych produktów. Brzmi dobrze? Bo to jest dobre, ale wymaga sporego poświęcenia i stosownego podejścia ze strony przedsiębiorcy.

Początki GMP w przemyśle farmaceutycznym

Historia GMP sięga głównie przemysłu farmaceutycznego i medycznego. To właśnie tam po raz pierwszy wprowadzono rygorystyczne standardy wytwarzania, by zapewnić najwyższą jakość leków i wyrobów medycznych. Idea ta pojawiła się w na początku XX wieku, kiedy to okazało się, że brak odpowiednich procedur i kontroli doprowadził do poważnych zagrożeń zdrowotnych u pacjentów.

Historyczne wydarzenia, które doprowadziły do wdrożenia zasad GMP

• 1902
• 1930
• 1937
• 1938

Pierwszy znaczący przypadek dotyczył skażonej szczepionki przeciw błonicy, w wyniku którego 12 dzieci zmarło na tężec. Wydarzenie to miało natychmiastowy wpływ – w USA w 1902 roku uchwalono Biologics Control Act (Ustawę o Kontroli Produktów Biologicznych).

W latach 30. XX wieku doszło do podobnego przypadku w Lubece w Niemczech. W wyniku podania skażonej doustnej dawki szczepionki zginęło 75 dzieci, a 168 zostało poszkodowanych.

W 1935 roku wprowadzono leki sulfonamidowe, a w 1937 roku jeden z nich – sulfanilamid – spowodował śmierć 107 osób. Pacjenci spożyli eliksir doustny skażony dużymi ilościami trującego rozpuszczalnika – glikolu dietylenowego, analogicznego do płynu zapobiegającego zamarzaniu.

Koncepcja Dobrej Praktyki Wytwarzania (Good Manufacturing Practice) po raz pierwszy pojawiła się w USA w następstwie tragedii związanej z sulfanilamidem. Ustawa o Żywności, Lekach i Kosmetykach z 1938 roku (Food, Drug, and Cosmetics Act, 21USC351) została wykorzystana jako ramy prawne do regulacji produktów farmaceutycznych, które w jakiś sposób zostały sfałszowane. Wymagała ona od producentów udowodnienia bezpieczeństwa swoich produktów przed wprowadzeniem ich na rynek, a także wyraźnie upoważniała do przeprowadzania inspekcji w zakładach produkcyjnych.

Przepisy te uwypukliły szereg przypadków, w których produkty były nieprawidłowo oznakowane, skażone, niebezpieczne lub niskiej jakości, co pokazało, że samoregulacja przemysłu nie działała skutecznie. W wyniku tego rozpoczęły się poważne rozmowy pomiędzy przemysłem a rządami, co ostatecznie doprowadziło do rozwoju zasad Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP).

W odpowiedzi na katastrofalne w skutkach przypadki wadliwych produktów leczniczych, międzynarodowe organizacje i organy regulacyjne, takie jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA), zaczęły opracowywać pierwsze wytyczne GMP. Kolejne lata przyniosły harmonizację tych standardów na poziomie międzynarodowym. W Europie powstawały dyrektywy i rozporządzenia precyzujące wymogi dla producentów leków, a wkrótce potem idea GMP zaczęła przenikać także do innych sektorów produkcji.

Dobra Praktyka Wytwarzania (GMP) a Dobra Praktyka Produkcyjna (GMP)

W Polsce i w Unii Europejskiej powszechnie stosuje się dwie zbliżone do siebie, choć nie zawsze tożsame nazwy: Dobra Praktyka Wytwarzania oraz Dobra Praktyka Produkcyjna. W języku angielskim oba pojęcia sprowadzają się do wspólnego terminu Good Manufacturing Practice (GMP). Skąd zatem różnica w nazewnictwie?

• Dobra Praktyka Wytwarzania (GMP): Termin ten jest najczęściej używany w kontekście produkcji farmaceutycznej, wyrobów medycznych oraz substancji aktywnych. Określenie „wytwarzanie” kojarzy się tu z procesem powstawania leków, substancji czynnych i materiałów służących do celów medycznych. W tym obszarze wymagania są niezwykle rygorystyczne, regulowane prawnie przez odpowiednie rozporządzenia i dyrektywy Ministerstwa Zdrowia oraz wytyczne Unii Europejskiej (EMA, Ang. European Agency Medicine), Stanów Zjednoczonych (FDA, Ang. Food and Drug Administration), Wielkiej Brytanii (MHRA, Ang. Medicines and Healthcare products Regulatory Agency) czy też ogólnoświatowe (ICH, Ang. International Council for Harmonisation of Technical Requirements for Pharmaceuticals for Human Use [Międzynarodowa Rada Harmonizacji Wymagań Technicznych dla Rejestracji Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi])

• Dobra Praktyka Produkcyjna (GMP): Termin ten częściej pojawia się w branży spożywczej, kosmetycznej oraz innych sektorach, w których bezpieczeństwo produktu końcowego ma zasadnicze znaczenie, ale proces niekoniecznie dotyczy leków czy wyrobów medycznych. Chodzi m.in. o zapewnienie, że żywność, suplementy diety, kosmetyki czy materiały do kontaktu z żywnością są wytwarzane w kontrolowanych warunkach, minimalizujących ryzyko zanieczyszczenia i błędów, a sam proces jest powtarzalny. Tutaj często rygor pilnowania procedur jest o wiele mniejszy, a do odchyleń od procesu podchodzi się jak do czegoś, co warto poprawić, ale nie jest to wymogiem, gdzie w Dobrej Praktyce Wytwarzania, każde odchylenie musi przejść formalny proces oceny i zażegnania odchylenia.

Choć różnica bywa subtelna, można ją ująć następująco: Dobra Praktyka Wytwarzania dotyczy głównie branży farmaceutycznej, medycznej, gdzie każdy detal i każde odstępstwo od normy może skutkować ogromnym zagrożeniem dla pacjenta, natomiast Dobra Praktyka Produkcyjna obejmuje szerzej rozumiane sektory, w których priorytetem jest również bezpieczeństwo i jakość, ale występuje większa różnorodność wyrobów i procesów.

Zastosowanie w branży farmaceutycznej i wyrobów medycznych

W przemyśle farmaceutycznym GMP ma ugruntowaną pozycję i jest ściśle regulowane przepisami prawa. Dobra Praktyka Wytwarzania leków i substancji czynnych polega między innymi na:

• Ustanowieniu Farmaceutycznego Systemu Jakości
• Określeniu jednoznacznych specyfikacji dla każdej substancji i produktu.
• Prowadzeniu szczegółowej dokumentacji, która pozwala odtworzyć całą historię produktu: od surowca, poprzez każdy etap wytwarzania, aż po dostawę do apteki lub szpitala.
• Stałej kontroli jakości, analizach laboratoryjnych, próbach stabilności.
• Zarządzaniu ryzykiem jakości oraz ciągłym doskonaleniu procesu.
• Proceduralnym utrzymaniu infrastruktury oraz wyposażenia w odpowiednim stanie
• Stworzeniu procedur odchyleń (CAPA, Ang. Corrective Action, Preventive Action) i zarządzania zmianami (CM/CC, Ang. Change Management/Change Control)
• Kwalifikacji i walidacji procesów, wyposażenia, pomieszczeń, sprzątania i metod laboratoryjnych.
• Kontroli powietrza (w przypadku produktów sterylnych) – przez kontrolę powietrza rozumie się ilość cząsteczek w powietrzu, filtrację powietrza wdmuchiwanego do pomieszczeń wytwórczych

Jak otrzymać certyfikat Dobrej Praktyki Wytwarzania?

Certyfikacji Dobrej Praktyki Wytwarzania dokonują tylko jednostki regulacyjne danego obszaru, gdzie w Polsce jest to Główny Inspektorat Farmaceutyczny. Certyfikat wydawany jest po przeprowadzeniu inspekcji, która zakończona jest wynikiem pozytywnym, a przed przystąpieniem do inspekcji należy złożyć wniosek o przeprowadzenie takiej inspekcji Dokumentację Główną Miejsca prowadzenia działalności. Taka inspekcja odbywa się najczęściej równolegle z procesem rejestracji jako wytwórca substancji czynnych lub produktów leczniczych. Po pozytwnej decyzji takie inspekcje muszą być przeprowadzane cyklicznie, aby utrzymać ważność Certyfikatu GMP. Usługa ta dotyczy tylko podmiotów zajmujących się wytwarzaniem w świetle Prawa Farmaceutycznego.

Zastosowanie w branży spożywczej, kosmetycznej i innych sektorach

Choć GMP wywodzi się z branży farmaceutycznej, szybko zaczęto dostrzegać wartość tych standardów w innych sektorach. Na przykład w sektorze spożywczym Dobra Praktyka Produkcyjna stała się kluczowa dla zachowania bezpieczeństwa żywności. Unijne rozporządzenia zobowiązują producentów żywności do wdrożenia GMP, aby zapewnić higienę procesu, kontrolę temperatur, brak zanieczyszczeń krzyżowych oraz stałą jakość. Podobnie sytuacja wygląda w kosmetyce, gdzie wytwarzanie kremów, szamponów, perfum czy kosmetyków kolorowych musi przebiegać według ściśle określonych reguł. Chodzi tu o ochronę konsumenta przed kontaktem z produktami zanieczyszczonymi lub o obniżonej jakości.

Co więcej, zasady GMP z powodzeniem można stosować także poza sektorami ściśle regulowanymi. Coraz częściej wykorzystywane są one w branżach takich jak budownictwo (np. przy produkcji materiałów mających kontakt z wodą pitną), branże chemiczne czy produkcja opakowań. Firmy, które stosują te praktyki dobrowolnie, zyskują przewagę rynkową i wiarygodność w oczach klientów oraz kontrahentów.

Jak otrzymać certyfikat Dobrej Praktyki Produkcyjnej?

W certyfikowaniu Dobrej Praktyki Produkcyjnej zazwyczaj pomagają instytucje certyfikujące w zakresach ISO, takie jak SGS. O certyfikakację może wystąpić praktycznie każda firma produkcyjna. Proces otrzymania certyfikatu jest uproszczony, w porównaniu do inspekcji przeprowadzanej przez Główny Inspektorat Farmaceutyczny (w przypadku wytwarzania leków i substancji czynnych). Jednostki certyfikujące przesyłają najczęściej zestaw wymagań, które będą weryfikowane podczas inspekcji, a firma przystępująca powinna się dostosować do wymagań.

Uniwersalne zasady GMP – na czym polegają?

Wdrożenie GMP, zarówno tego „wytwórczego” i tego „produkcyjnego” wymaga wprowadzenia zestawu procedur i działań kontrolnych w różnych obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa. Oto kluczowe elementy, które znajdują zastosowanie we wszystkich branżach:

Personel

Pracownicy stanowią fundament jakości. GMP wymaga, by personel był odpowiednio przeszkolony, dobrze zorganizowany, świadomy swoich obowiązków i wdrożonych procedur. Pracownicy muszą przestrzegać zasad higieny osobistej, nosić odzież ochronną, a ich stan zdrowia powinien być na bieżąco monitorowany. Dobra praktyka produkcyjna nie dopuści do sytuacji, w której osoba chora lub nieprzeszkolona ma wpływ na finalny produkt.

Surowce i materiały

Jakość produktu zaczyna się od surowca. Zgodnie z GMP każdy składnik musi mieć sprawdzone pochodzenie, odpowiednią specyfikację i udokumentowane cechy jakościowe. Weryfikuje się dostawców, bada próbki, a surowce przechowuje w warunkach zapewniających niezmienność ich parametrów.

Czystość i higiena

Odpowiednie utrzymanie czystości miejsc produkcji, magazynów oraz linii technologicznych jest podstawą GMP. Obejmuje to systematyczne mycie i dezynfekcję, eliminację szkodników, dbałość o wentylację, temperaturę i wilgotność powietrza. Wszystko to ma na celu ograniczenie ryzyka zanieczyszczeń mikrobiologicznych, chemicznych czy fizycznych oraz zapewnienie powtarzalności procesowej parku maszynowego i pomieszczeń poprzez zachowanie wymaganej czystości.

Dokumentacja

GMP kładzie ogromny nacisk na dokumentację. Każdy etap produkcji powinien być opisany w zrozumiałych i aktualnych procedurach. Wszystkie działania – od przyjęcia surowców, przez procesy produkcyjne, po dystrybucję – muszą być rejestrowane. W przypadku problemów czy reklamacji taka dokumentacja pozwala na szybkie zidentyfikowanie źródła nieprawidłowości i podjęcie działań korygujących.

Wytyczne dotyczące maszyn, urządzeń i infrastruktury

Maszyny muszą być utrzymywane w należytym stanie technicznym, regularnie kalibrowane i konserwowane. Infrastruktura zakładu ma umożliwiać płynny przepływ surowców, półproduktów i wyrobów gotowych, minimalizując ryzyko zanieczyszczeń krzyżowych. GMP niejednokrotnie wymaga również stosowania środków technicznych, takich jak filtry powietrza HEPA, strefy czystej produkcji czy urządzenia kontroli wilgotności i temperatury.

Korzyści z wdrożenia GMP poza sektorem life sciences

Wymogi GMP nie są jedynie przykrym obowiązkiem narzuconym przez organy regulacyjne. Wdrożenie ich niesie szereg korzyści biznesowych i wizerunkowych, także dla firm spoza branży life science:

Budowanie zaufania i reputacji marki

Przestrzeganie rygorystycznych standardów produkcji przekłada się na lepszą jakość produktu, a co za tym idzie również wizerunek przedsiębiorstwa. Klienci, widząc logo GMP lub wiedząc, że firma stosuje dobre praktyki, chętniej sięgają po jej wyroby. To z kolei sprzyja lojalności konsumentów, zwiększa konkurencyjność i pomaga wyróżnić się na tle podmiotów, które nie wdrożyły takich standardów.

Optymalizacja procesów produkcyjnych

GMP to nie tylko biurokracja. Jasne procedury i uporządkowane działania pozwalają eliminować błędy, powtarzające się problemy oraz redukować straty surowców. Procesy stają się bardziej przewidywalne i efektywne, co z czasem przekłada się na obniżenie kosztów produkcji. Dobra organizacja umożliwia również szybsze reagowanie na zmieniające się warunki rynkowe i zapotrzebowanie.

Spełnianie wymagań prawnych i rynkowych

W niektórych branżach GMP jest wymogiem prawnym, którego niespełnienie może skutkować sankcjami. Ponadto duże sieci dystrybucyjne, klienci instytucjonalni czy partnerzy B2B coraz częściej wymagają certyfikatów i dowodów stosowania Dobrej Praktyki Produkcyjnej jako warunku podjęcia współpracy. Wdrożenie GMP ułatwia więc nawiązywanie kontaktów handlowych oraz rozszerzanie działalności na rynki międzynarodowe.

Redukcja kosztów i ryzyka

Zapobieganie wadom jakościowym i problemom w łańcuchu dostaw przekłada się na mniejsze ryzyko strat finansowych, zwrotów, kar czy kosztów wycofywania produktów z rynku. Dobra Praktyka Produkcyjna to zatem nie tylko zapewnienie jakości, ale również strategia zarządzania ryzykiem i stabilizacji biznesu.

Wdrożenie GMP w praktyce

Przejście na standardy GMP wymaga systematycznego i dobrze zaplanowanego działania. O ile w przedsiębiorstwach podlegających pod rygor Dobrej Praktyki Wytwarzania jest to absolutny wymóg, aby zostać wpisanym do Rejestru Wytwórców, o tyle w przedsiębiorstwach chcących stosować Dobrą Praktykę Produkcyjną może być to opcjonalne. Niemniej w obu przypadkach, aby cały proces przebiegł pomyślnie, warto podzielić go na etapy:

1. Analiza stanu obecnego: Przeprowadzenie audytu wstępnego, który pozwoli zidentyfikować obszary wymagające poprawy lub stworzenia. Kompleksowa mapa lub lista pomoże nakreślić wymagany system jakości.
2. Opracowanie dokumentacji i procedur: Kiedy znasz już stan wyjściowy, czas na stworzenie szczegółowej dokumentacji. Dobrze przygotowane procedury powinny być napisane prostym i zrozumiałym językiem, dostosowanym do poziomu wiedzy personelu. Na tym etapie warto skupić się na opracowaniu instrukcji dotyczących każdego etapu procesu produkcyjnego, zarządzania surowcami, konserwacji maszyn czy działań naprawczych w przypadku niezgodności. Kluczowe jest również ustanowienie procedur rejestrowania działań – dokumentacja stanowi podstawę każdej kontroli i umożliwia szybkie wykrycie oraz eliminację problemów. Warto zaangażować w ten proces ekspertów wewnętrznych i zewnętrznych, którzy pomogą dostosować wytyczne do specyfiki Twojej działalności.
3. Szkolenia personelu: Nawet najlepiej napisane procedury pozostaną martwe, jeśli nie zadbasz o odpowiednie przeszkolenie personelu. Szkolenia to kluczowy element wdrożenia GMP – to tutaj Twoi pracownicy dowiadują się, co dokładnie oznacza dla nich Dobra Praktyka i jakie są ich obowiązki. Ważne jest, aby szkolenia były nie tylko merytoryczne, ale też angażujące. Możesz zastosować praktyczne warsztaty, symulacje problemów czy interaktywne prezentacje, które pozwolą pracownikom zrozumieć, jak nowe zasady wpłyną na ich codzienną pracę. Pamiętaj, aby na bieżąco odpowiadać na pytania i rozwiewać wątpliwości – motywacja personelu do przestrzegania procedur w dużej mierze zależy od tego, czy rozumieją ich znaczenie. Ważnym elementem jest także stworzenie systemu przypominania i odświeżania wiedzy, np. w formie okresowych szkoleń (co w Dobrej Praktyce Wytwarzania jest obowiązkiem).
4. Wdrożenie i testowanie: Kiedy wszystkie zmiany zostały wprowadzone, czas na ich wdrożenie w codziennej praktyce. Ten etap wymaga cierpliwości i dokładnego monitoringu. Kluczowe jest, aby obserwować, jak personel radzi sobie z nowymi procedurami, czy maszyny działają zgodnie z oczekiwaniami i czy pojawiają się jakiekolwiek niezgodności. Na tym etapie szczególnie ważna jest bieżąca analiza dokumentacji – rejestrowanie nawet drobnych problemów pozwala szybko reagować i wprowadzać działania korygujące. Pamiętaj, że wdrożenie GMP to proces ciągły – Twoja firma powinna stale doskonalić procedury, uczyć się na błędach i dążyć do jak największej efektywności. Regularne testowanie i audyty wewnętrzne pozwolą upewnić się, że wszystko działa tak, jak powinno. Ważne jest także świętowanie małych sukcesów – pokaż swoim pracownikom, że ich wysiłek się opłaca i że przestrzeganie zasad GMP to nie tylko obowiązek, ale też powód do dumy.
5. Audyty wewnętrzne i zewnętrzne: Wdrożenie GMP to proces ciągły. Regularne audyty wewnętrzne pozwalają monitorować zgodność z procedurami, identyfikować problemy i wdrażać działania korygujące. Z kolei audyty zewnętrzne przeprowadzane przez niezależne instytucje certyfikujące lub organy kontrolne potwierdzają, że firma spełnia standardy GMP, co przekłada się na formalne potwierdzenie jakości i wiarygodności przedsiębiorstwa.

Podsumowanie

Dobra Praktyka Wytwarzania (GMP) i Dobra Praktyka Produkcyjna (GMP) to pojęcia wspólne dla idei zapewnienia jakości i bezpieczeństwa w procesach produkcyjnych. Choć terminologia bywa używana wymiennie, różnice między nimi wynikają głównie z kontekstu branżowego i rodzaju produktu. Dobra Praktyka Wytwarzania jest ściśle związana z przemysłem farmaceutycznym i wyrobami medycznymi, zaś Dobra Praktyka Produkcyjna znajduje zastosowanie w branży spożywczej, kosmetycznej i wielu innych sektorach.

GMP wywodzi się z przemysłu farmaceutycznego i stanowi filar kontroli jakości leków. Z czasem zasady te rozprzestrzeniły się na inne branże, przynosząc szereg korzyści, takich jak budowa pozytywnego wizerunku marki, optymalizacja procesów, spełnienie wymogów prawnych i handlowych czy redukcja kosztów związanych z wadami jakościowymi.

Wdrożenie GMP to inwestycja w bezpieczeństwo klientów, ale także w rozwój i stabilność biznesu. Firmy, które konsekwentnie stosują Dobrą Praktykę Produkcyjną, zyskują przewagę konkurencyjną, cieszą się większym zaufaniem rynku i lepiej radzą sobie z wyzwaniami współczesnej gospodarki. Bez względu na to, czy działają w sektorze farmaceutycznym, spożywczym, kosmetycznym czy innym, GMP staje się uniwersalnym językiem jakości, który pomaga budować trwałe relacje z klientami i partnerami biznesowymi.

Jeżeli jesteś zainteresowany wdrożeniem Dobrej Praktyki Produkcyjnej lub Dobrej Praktyki Wytwarzania w swoim zakładzie przeczytaj więcej o naszych usługach lub skontaktuj się z nami, dzięki czemu ustalimy jak możemy Ci pomóc.

Źródła/przepisy:

Wymagania Dobrej Praktyki Wytwarzania. – Dz.U.2022.1273 t.j.

Dobra Praktyka Produkcyjna (GMP) i Dobra Praktyka Higieniczna (GHP)